1925–2016.

Dana 24. 5. 2025. godine navršilo se sto godina od rođenja profesora dr Miloša Bjelovitića. Rođen je u Slavoniji, u Starim Plavnicama pored Bjelovara. Osnovnu školu i pet razreda gimnazije završio je u Bjelovaru. Kao omladinac, 1943. godine odlazi u partizane i učestvuje u ratnim operacijama u prostoru Bilogore. Za učešće u ratu odlikovan je Oredenom zasluga za narod sa srebrenom zvijezdom (Beograd, 15. 5. 1949) i Medaljom za hrabrost (Beograd, 15, 3. 1963). Tokom rata (1941-1945) pisao je bilješke o ratnim događajima i zanimljive tekstove o predjelima Bilogore, ljudima i životu stanovništva Zapadne Slavonije, o stradanju Srba u Bjelovarskom kraju za vrijeme zloglasne NDH. Po završetku rata, u Zagrebu 1948. godine, završava prekinuto gimnazijsko školovanje, što mu omogućava nastavak školovanja i usavršavanja. Studije geografije završio je na Geografskom odjelu Prirodoslovno-matematičkog fakulteta u Zagrebu 1955. godine. Nastavničku karijeru započeo je odmah po završetku studija kao profesor geografije u gimnaziji u Mostaru. Njegov odgovoran i profesionalan rad, entuzijazam i pregalaštvo, veoma brzo primijetio je akademik Milenko Filipović, što je bilo dovoljno da već 1957. godine bude izabran za asistenta na Katedri za geografiju Filozofskog fakulteta u Sarajevu. Od 1960. godine radi kao predavač na Odsjeku za geografiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Sarajevu. Doktorsku disertaciju „Zenica i njena okolina – ekonomskogeografska studija“ odbranio 1965. godine. U zvanje docenta na Odsjeku za geografiju PMF-a u Sarajevu, za predmet Privredna geografija, izabran 1965. godine, u zvanje vanrednog profesora 1973. a redovnog profesora 1979. godine.

Tokom radne karijere, sem predmeta Privredna geografija, prof. dr Miloš Bjelovitić, predavao je Političku geografiju te Regionalnu geografiju Evrope i SSSR-a. Ključne naučne radove, monografije i udžbenike ostvario je u domenu privredne geografije, geografije stanovništva i regionalne geografije. Objavio je preko 400 bibliografskih jedinica: 4 monografije, među kojim poseban značaj ima „Zenica i njena okolina, ekonomskogeografska studija“ u izdanju ANU BiH, 1968. i „Stare Plavnice, geografska studija sela pored Belovara“, GD RS, 1999.; jedan univerzitetski udžbenik: „Ruska Federacija“ u izdanju Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva Istočno Sarajevo, 2006. god, te  preko trideset naučnih radova, nekoliko stotina stručnih i naučno-popularnih radova,  brojne prikaze knjiga i sl.

U dugogodišnjoj naučnoj i nastavanoj karijeri, sem doprinosa geografskoj nauci i nstavi, profesor dr Miloš Bjelovitić ostavio je neizbrisiv trag u radu Geografskog društva Bosne i Hercegovine (GD BiH). Nemjerljiv je njegov doprinos ostvarenju programskih ciljeva Društva, afirmaciji geografske nauke i nastave, organizaciji i izvođenju brojnih naučnih skupova i seminara, izdanju naučnih i naučno-popularnih časopisa, osnivanju podružnica Društva širom BiH, saradnji sa srodnim udruženjima u bivšoj državi (SFR Jugoslaviji) i izvan nje.  Već 1959. godine izabran je za sekretara a 1964. za predsjednika GD BiH. Do odlaska u penziju (1990) prof. dr Miloš Bjelovitić bio je predsjenik  ovog Društva ukupno 14 godina, da bi iste godine, u znak priznanja i zahvalnosti za ogroman doprinos radu i ostvarenjima Društva bio izabran za njegovog počasnog predsjednika bez ograničenja mandata.

Poseban doprinos profesor dr Miloš Bjelovitić ostvario je na polju izdavačke djelatnosti GD BiH.  Bio je glavni urednik časopisa Geografski pregled u dva mandata (1974–1982), i tom prilikom uredio osam brojeva. Kao direktor Geografskog instituta, u svojstvu odgovornog istraživača, sa još 16 autora, realizovao je naučno-istraživački projekat „Geografija Bosne i Hercegovine“ (1973–1976). U periodu 1968–1972. godine vršio je funkciju predsjednika Saveza geografskih društava Jugoslavije i bio jedan od organizatora Devetog kongresa geografa Jugoslavije, održanog 1972.  godine u Sarajevu.

Početak rata u bivšoj SR Bosni i Hercegovini (1992–1995) zatekao je profesora Miloša Bjelovitića u Sarajevu, u kojem preživljava osam teških mjeseci. Već krajem 1992. godine uspijeva izaći iz tog grada, u kojem više nije bilo mjesta za deklarisane srpske intelektualce, da bi preko Beograda stigao u Republiku Srpsku, u Banju Luku, gdje se odmah, sa elanom univerzitetskog nastavnika  koji počinje karijeru,  uključuje u nastavni proces na Pedagoškoj akademiji, a zatim u poslove oko osnivanja Geografskog društva Republike Srpske (1993), Filozofskog fakulteta (1994), te Prirodno-matematičkog fakulteta (1996). U tom periodu aktivno učestvuje i u radu nekoliko naučnih skupova posvećenih različitim pitanjima i problemima razvoja Republike Srpske. Dolaskom u Banja Luku 1993. godine, prof. dr Miloš Bjelovitić, sa punim radnim vremenom, biva angažovan u nastavni proces na Pedagoškoj akademji (1993-1994), na Filozofskom fakultetu (1994-1996), a zatim na Prirodno-matematičkom fakultetu (1996-1997), da bi, na ovom fakultetu, u formi spoljnog saradnika, obavljao povjerene nastavne i naučne aktivnosti sve do 2008. godine.

Odmah nakon osnivanja Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci prof.  dr Miloš Bjelovitić pokreće inicijativu osnivanja poslijediplomskih studija geografije i preuzima ulogu voditelja magistarskog studija: Geografija – regionalni smjer. Ovaj studij završili su brojni polaznici, a neki od njih su danas eminentni naučni i nastavni djelatnici Studijskog programa Geografija i Studijskog programa Prostorno planiranje na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci.  U profesionalnoj karijeri bio je voditelj postdiplomskih studija, mentor na izradi brojnih magistarskih i doktorskih radova, organizator brojnih seminara i naučnih skupova, gostujući profesor na više univerziteta širom Evrope.

Za ukupan doprinos razvoju društva te  nauke i nastave profesor dr Miloš Bjelovitić dobio je više priznanja i nagrada, među kojima posebnu vrijednost imaju:  Orden zasluga za narod, Medalja za hrabrost, Orden rada sa zlatnim vijencem, Povelja muzeja grada Zenice, Plaketa Univerziteta u Sarajevu, Medalja Jovan Cvijić, Plaketa geografskog društva Republike Srpske, Plaketa Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci.

Profesora dr Miloša Bjelovitića, pedantnog nastavnika,  vrijednog i odgovornog naučnog radnika, dobronamjernog i pažljivog čovjeka, upoznao sam kao student davne 1976. godine na Odsjeku za geografiju Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Sarajevu, gdje  sam slušao njegova predavanja. Uvijek tačan, bez kašnjenja, dolazio je pred studente, sa kratkim zabilješkama koje je samo povremeno koristio. Široko obrazovan i elokventan imao je stručna i zanimljiva predavanja. Njih je često osvježavao korisnim porukama, za koje se može reći da su bile iskustvene, no prije svega dobronamjerne, često roditeljske. Njegovo bogato nastavničko iskustvo, neviđena radna energija koju je posjedovao i  široko obrazovanje bili su vidljivi na svakom mjesti, u učionici,  u okviru studentske prakse, ali i na seminarima Društva širom Jugoslavije, Evrope i dijela Azije. Na tim nezaboravnim putovanjima mikrofon je bio uglavnom u rukama profesora Bjelovitića vrlo često i po nekoliko sati tokom dana. Na jednostavan, naučno-fundiran i prihvatljiv način, tumačio je geografsku stvarnost prostora kroz koje smo prolazili dovodeći je u međuzavisnost prirode, čovjeka i istorijskih procesa. Profesor dr Miloš Bjelovitić bio je zastupnik koncepta geografije kao jedinstvene nauke, obrazlažući ga jedinstvom geografskog prostora. Time nije poricao važnost i ulogu komponentnih geografskih nauka. Naprotiv, često je isticao njihov značaj i neophodnost specijalizovanih istraživačkih pristupa u proučavanju  geografskih sadržaja, procesa i problema u geografskom prostoru.

Profesora dr Miloša Bjelovitića pamtićemo i kao čovjeka zaslužnog za podizanje  brojnog kadra na polju geografije. Bio je mentor na izradi više magistarskih i doktorskih studija iz oblasti ekonomske i regionalne geografije. I kad nije bio u toj ulozi koristio je svaku priliku da mlađe kolege, svoje đake i saradnike, kojim sam i ja pripadao, podstakne na rad, uporno ponavljajući da se samo radom može doći do uspjeha. Na privatnom planu, pamtiću ga kao iskrenog i odanog prijatelja, veoma senzibilnog i uvijek dobronamjernog čovjeka. Imao je uvijek dovoljno vremena i strpljenja, ali i veoma korisne savjete za svoje kolege, prijatelje i saradnike. Ni jednu životnu situaciju nije vidio bezizlaznom a problem nerješivim. Do zadnjeg dana života bio je optimista, vjerovao je u život i ljude. Upoznao sam ga i kao pažljivog i odanog čovjeka supruzi  Veri,  brižnog oca i ponosnog dedu. Takav je bio i ostao do poslednjeg časa.

Tokom agresije na Republiku Srpsku Krajinu (1995), na sebi svojstven način, preživljavao je progon srpskog stanovništva iz Zapadne Slavonije, a zatim iz Sjeverne Dalmacije i Like, sa Korduna i Banije. Sa suprugom Verom, u granicama skromnih mogućnosti, na prolasku izbjeglog i protjeranog stanovništva kroz Banja Luku, dočekivali su, na ljetnoj žegi, unesrećene ljude, i nudili hranu i piće za osvježenje. Neizmjerno je patio, kako je to često isticao, „za izgubljenom Zapadnom Slavonijom“. Ipak dočekao je vrijeme koje je omogućilo da ode i posjeti rodnu kuću u Plavnicama, Bjelovar  i Bilogoru, vidi da se dio protjeranog stanovništva vratio na pradjedovska ognjišta i život koliko toliko vratio u opustjela sela i varoši. Sve skupa, to je doprinijelo da ublaži bol izazvanu progonom i stradanjem srpskog stanovništva i koliko toliko mirno ode na vječiti počinak.

Neka je vječna slava i hvala profesoru dr Milošu Bjelovitiću za sve što je uradio za geografsku nauku i srpski rod.

Prof. dr Rajko Gnjato