Najrazorniji zemljotres u Bosni i Hercegovini dogodio se 27. oktobra 1969. godine  na prostoru Banje Luke, a podrhtavanje tla osjetilo se na prostoru cijele krajine (Banjalučka regija). Prvo jače podrhtavanje tla osjetilo se 26. oktobra , a razorni udar gotovo 9 stepeni po Merkalijevoj skali dogodio se 27. oktobra. U zemljotresu je poginulo 15 stanovnika grada, a na zemljotresom zahvaćenom području ukupno povređeno preko 1 000 ljudi. Ogromna materijalna šteta nanesena je stambenom fondu, privredi, saobraćaju, komunalnoj  i javnoj infrastrukturi (škole, bolnice i ambulante, ustanove kulture….). Grad Banja Luka bio je 12 dana bez vode,  a pojedini dijelovi urbanog prostora još dugo vremena djelimično su snabdjevani. Od ukupno uništenog stambenog fonda na zemljotresom zahvaćenom području oko 42% je u urbanom prostoru Banje Luke. Porušen i mnogo oštećen  je veći broj objekata kulturno-istorijskog i graditeljskog naslijeđa Banje Luke, posebno u centru grada, od kojeg je do danas najočuvanija ostala ulica Veselina Masleše (Gospodska ulica). Oko 10 000 učenika  osnovnih i srednjih škola sa nastavnicima evakuisano je iz grada i smješteno širom tadašnje Jugoslavije. Organizovani povratak učenika odvijao se u aprilu 1970. godine, a prvi su se vratili učenici Muzičke i Upravne škole na dan oslobođenja grada 22. aprila.

Velika ulaganja u stambeni, infrastrukturni razvoj i oporavak privrede doveli su u narednim godinama do dinamičnog razvoja grada te je Banja Luka već  1971. godine prilikom popisa zabilježila porast stanovništva (90 831 stanovnik). Planski pristup razvoju i urbanom uređenju Banje Luke definisan je Urbanističkim planom 1975. godine. Pola vijeka nakom zemljotresa Banja Luka sa periurbanim prostorom (prigradska naselja) ima oko 180.000 stanovnika i predstavlja privredno i kulturno središte Republike Srpske.

U proteklih sto godina na prostoru BiH registrovano je preko 1000 podrhtavanja tla, od kojih su neka bila snažnija i s materijalnim posljedicama.  BiH se nalazi u seizmički aktivnoj zoni Balkanskog poluostrava i dio je trans-azijskog seizmičkog pojasa u kojem se mogu očekivati nova podrhtavanja tla.

Zemljotres iz 1969. godine nas upozorava. Tada su, samo dobrom preventivnom organizacijom nakon prvog jačeg podrhtavanja, izbjegnute veće žrtve.  Seizmičnost područja ukazuje na potencijalne nove zemljotrese, a posljedice zemljotresa u većim gradovima  ukazuju na nužnost poštovanja stadarda izgradnje i prostorne organizacije te preventivnog organizovanja različitih službi za potrebe elementarnih nepogoda.

Više o zemljotresu u Banjoj Luci 1969. godine možete pročitati u:

  • Babić J. i ostali (1980). Banja Luka –1969-1979. Banja Luka.
  • Kuzmanović R. (1986). Banjalučko školstvo u zemljotresu. Glas. Banjaluka.
  • Smlatić S. (1978). Banja Luka – Grad i njegove funkcije. Sarajevo.
  • Mandić. M. (2013). Karakteristike urbanog razvoja Banje Luke – savremena prostorno-funkcionalna transformacija grada. Geografsko društvo Republike Srpske. Banja Luka.

 

Mira Mandić